ကမၻာ့က်န္းမာေရးကို စိန္ေခၚလာသည့္ ဇီကာဗိုင္းရပ္စ္

ဒိုမီနီကန္ေလတပ္တပ္ဖြဲ႕ဝင္မ်ားက ဆန္တာဒိုမင္ဂိုးၿမိဳ႕ ေနရာအမ်ားအျပားတြင္ ျခင္ႏိွမ္နင္းရန္ ေဆးဖ်န္းေနၾကစဥ္ (ERIKA SANTELICES/AFP)
‘‘ကြၽန္ေတာ္တို႔က ျခင္ေတြနဲ႔ စစ္ျဖစ္ေနတာ။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီစစ္ပြဲမွာ ေလာေလာဆယ္ ကြၽန္ေတာ္တို႔ အေရးနိမ့္ေနတယ္’’

ဇီကာဗိုင္းရပ္စ္ ေရာဂါပိုး၏ တရိပ္ရိပ္ ႀကီးထြားလာသည့္ ၿခိမ္း ေျခာက္မႈႏွင့္ပတ္သက္၍ ဘရာဇီး က်န္းမာေရးဝန္ႀကီး မာဆယ္လ္ ကက္စထ႐ိုက ယခုကဲ့သို႔ မွတ္ ခ်က္ေပးခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ၂၀၁၅ႏွစ္ကုန္ပိုင္းမွစ၍ လက္တင္အေမရိကေဒသတြင္ ဇီကာဗိုင္းရပ္စ္ ကူးစက္မႈမ်ား ျဖစ္ပြားခဲ့ရာ ဘရာဇီးသည္ အထိအနာဆံုးႏုိင္ငံအျဖစ္ စာရင္းဝင္ခဲ့သည္။ တုပ္ေကြးဆန္သည့္ ဇီကာေရာဂါကို ျဖစ္ပြားေစသည့္ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးသည္ ျခင္မွတစ္ဆင့္ ကူးစက္ေလ့ရွိရာ ျခင္မ်ားကို ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ႏွိမ္နင္းျခင္းကသာ ေရာဂါကို အမွန္ တကယ္ တိုက္ဖ်က္ႏုိင္မည့္ ေျဖရွင္းခ်က္ျဖစ္ဖြယ္ရွိသည္။

‘‘ဘရာဇီးဟာ ျခင္ေတြနဲ႔ပတ္ သက္ၿပီး ဆိုးက်ိဳးေတြ ခံစားေနရ တာ မနည္းေတာ့ဘူး။ မႏွစ္က ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ဆီမွာ ေသြးလြန္တုပ္ ေကြးေရာဂါေတြ စံခ်ိန္တင္အေရ အတြက္ေလာက္ ျဖစ္ခဲ့တယ္။အခု ဇီကာဗိုင္းရပ္စ္က ဒုကၡေပးေနျပန္ ၿပီ။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ဒီစစ္ပြဲမွာ ေလာ ေလာလတ္လတ္ေတာ့ ႐ံႈးေနဆဲ ပဲ’’ဟု ကက္စထ႐ိုက ေျပာၾကားခဲ့သည္။ ဇီကာဗိုင္းရပ္စ္သည္ ယခု ႏွစ္ဆန္းပိုင္းတြင္မွ တစ္ကမၻာလံုး အတိုင္းအတာထိ သိရွိလာေသာ္ လည္း ၁၉၅၀ ျပည့္လြန္ႏွစ္မ်ားကတည္းက အီေကြတာမ်ဥ္းေၾကာင္းတစ္ေလွ်ာက္ အာဖရိက၊ အာရွႏွင့္ အလယ္အေမရိကေဒသမ်ားတြင္ ကူးစက္မႈမ်ားရွိေနခဲ့ၿပီးျဖစ္သည္။ လက္ရွိအခ်ိန္တြင္မူ ဇီ ကာသည္ ႏုိင္ငံတကာအဆင့္ထိ နယ္ပယ္က်ယ္ျပန္႔စြာ ဆိုးက်ိဳး မ်ား ျဖစ္ေပၚလာေစႏုိင္သည့္ က်န္းမာေရးျပႆနာတစ္ရပ္အ ေနျဖင့္ စိုးရိမ္လာရၿပီျဖစ္သည္။

ဇီကာႏွင့္ Microcephaly

ေအဒီးစ္မ်ိဳးစိတ္ျခင္မ်ားမွ ကူးစက္တတ္သည့္ ေရာဂါေၾကာင့္ အေသးစားတုပ္ေကြးေရာဂါလကၡဏာမ်ား ခံစားရတတ္ၿပီး အသက္အႏၲရာယ္ စိုးရိမ္ရမႈမ်ိဳးမရွိေခ်။ သို႔ေသာ္လည္း ၂၀၁၆ ႏွစ္ဆန္း ပိုင္းမွစ၍ ဇီကာဗိုင္းရပ္စ္အေပၚ လူအမ်ား စိုးရိမ္မႈျမင့္တက္လာျခင္းသည္ Microcephaly ေခၚ ေမြးရာပါ ခ်ဳိ႕ယြင္းမႈတစ္ခုႏွင့္ ဆက္ႏႊယ္ေနႏိုင္၍ျဖစ္သည္။ Mi-crocephaly ဆိုသည္မွာ ကေလး ငယ္မ်ား ေမြးဖြားလာခ်ိန္တြင္ ဦးေခါင္းအရြယ္အစား ေသးငယ္ လြန္းေနၿပီး ဦးေႏွာက္ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈ အားနည္းသည့္ ခ်ိဳ႕ယြင္းေဖာက္ ျပန္မႈကို ဆိုလိုသည္။ ဘရာဇီးႏွင့္ အိမ္နီးခ်င္း လက္တင္အေမရိက ႏုိင္ငံမ်ားတြင္ ဇီကာဗိုင္းရပ္စ္ေခါင္း ေထာင္လာခ်ိန္၌ Microcephaly ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္ျဖင့္ ေမြးဖြားလာ သည့္ ကေလးငယ္အေတာ္မ်ား မ်ားကို ေတြ႕ျမင္လာရျခင္းသည္ ယင္းအေျခအေနႏွစ္ခုၾကား တိုက္ ႐ိုက္ဆက္ႏႊယ္မႈရွိမည္ဟု သုေတ သီမ်ားက ယူဆလာၾကသည္။

ဇီကာေၾကာင့္ ကေလးမ်ား ေမြးရာပါ ေခါင္းေသးေရာဂါ ျဖစ္ ပြားႏုိင္သည္ဟု သီအိုရီအရ အတိ အက် သက္ေသျပႏုိင္မႈမရွိေသး ေသာ္လည္း ေရာဂါျဖစ္ပြားရာ ႏိုင္ငံမ်ားသို႔ ကိုယ္ဝန္သည္မ်ား သြားေရာက္မႈကို အေလးအနက္ စဥ္းစားရန္ ကမၻာ့က်န္းမာေရး အဖဲြ႕ (WHO)က သတိေပးထား သည္။ ထို႔အျပင္ ကိုလံဘီယာတြင္ ဇီကာဗိုင္းရပ္စ္ႏွင့္ ပတ္သက္၍ ပိုမိုေဖာ္ထုတ္သိရွိမလာမီ အမ်ိဳး သမီးမ်ား ကေလးမယူသင့္ေသး ေၾကာင္း တုိက္တြန္းထားသည္။ ဇီကာဗိုင္းရပ္စ္ကို ကုသႏိုင္၊ ကာကြယ္ႏုိင္ေသာ ေဆးဝါးမ်ိဳး မရွိေသးဘဲ အခ်ိန္တန္လွ်င္ ေပ်ာက္ကင္းသြားႏုိင္သည္။ သို႔ေသာ္ သေႏၶသားကို ထိခိုက္ႏုိင္သည့္အတြက္ ဇီကာဗိုင္းရပ္စ္အႏၲရာယ္ ကို အမွန္တကယ္ စိုးရိမ္ေၾကာက္ရြံ႕ရမည့္ လူတန္းစားသည္ ကိုယ္ ဝန္ေဆာင္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား ျဖစ္ လာသည္။

ဇီကာ၏ လကၡဏာမ်ား

ဇီကာဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ ျဖစ္ ပြားသည့္ ဇီကာအဖ်ားေရာဂါ သည္ တုပ္ေကြးႏွင့္ ဆင္တူၿပီး ရက္ပိုင္းမွ် အနားယူျခင္းျဖင့္ ေပ်ာက္ကင္းႏုိင္သည္။ ထိုေရာဂါ ကို တားဆီးျခင္း၊ ကုသျခင္း မျပဳ လုပ္ႏိုင္ေခ်။ လက္ရွိအခ်ိန္ထိ ဇီ ကာ၏ ေနာက္ဆက္တြဲဆိုးက်ိဳး အျဖစ္ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္မိခင္မ်ား တြင္ ကေလးကို ကူးစက္ကာ Mi-crocephaly ျဖစ္ေစႏုိင္ေၾကာင္း ယူဆထားၿပီး အရြယ္ေရာက္ၿပီး သူမ်ားတြင္ အဖ်ားေဝဒနာ ျပင္း ထန္ပါက အာ႐ံုေၾကာမ်ားကို ထိခိုက္ သက္ေရာက္ေစႏုိင္သည့္ ျဖစ္ႏုိင္ေျခ အနည္းအက်ဥ္းရွိ သည္။

WHO က ၁၂ လတာအတြင္း အေမရိကႏိုင္ငံမ်ားတြင္ လူဦးေရ သံုးသန္းမွ ေလးသန္းမွ်ထိ ဇီကာ အဖ်ားေရာဂါကူးစက္မႈ ျဖစ္ပြား ႏုိင္ၿပီး ကမၻာလံုးဆိုင္ရာ ကပ္ေရာဂါတစ္ခုအသြင္ ေဆာင္လာႏုိင္ေၾကာင္း သတိေပးခဲ့သည္။ ‘‘ဇီကာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး လူေတြရဲ႕ စိုးရိမ္ေၾကာင့္ၾကမႈက အျမင့္ဆံုး မွာ ရွိေနတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေရာဂါရဲ႕ သက္ေရာက္မႈ ဘယ္အတိုင္းအ တာထိ ႀကီးထြားႏုိင္သလဲဆိုတာ ကိုေတာ့ အေသအခ်ာမေျပာႏုိင္ ဘူး’’ဟု WHO အႀကီးအကဲ မာဂ ရက္ခ်န္က ဝန္ခံခဲ့သည္။အာဖရိက တြင္ အီဘိုလာေရာဂါပိုး စတင္ ကူးစက္စဥ္က WHO ၏ တံု႔ျပန္ပံု ေနာက္က်ခဲ့သျဖင့္ အေျခအေန မ်ား ပိုမိုဆိုးရြားခဲ့ျခင္းကို သင္ခန္း စာယူကာ ဇီကာႏွင့္ပတ္သက္၍ ႏိုးႏိုးၾကားၾကား ေစာင့္ၾကည့္မႈမ်ား လည္းရွိေနသည္။

ဇီကာေရာဂါ ပ်ံ႕ႏွံ႔မႈမ်ား

၂၀၁၅ ဧၿပီမွစ၍ တစ္ေက်ာ့ ျပန္ ျဖစ္ပြားလာသည့္ ဇီကာ အ ဖ်ားေရာဂါ ကူးစက္ေရာက္ရွိ သည့္ ႏုိင္ငံေပါင္း ၂၃ ႏိုင္ငံထိ ရွိ ေနၿပီဟု WHO က ေၾကညာသည္။ ဘရာဇီးတြင္ အေျခအေနအဆိုး ဆံုးဟု ယူဆရၿပီး လူေပါင္း ၂၅၀ ခန္႔မွ် ကူးစက္ခဲ့သည္ဟု ယံုၾကည္ ရသည္။ ထို႔အျပင္ ကိုလံဘီယာ၌ ၉၈ ဦး၊ အေမရိကန္တြင္ ၃၁ ဦး ထိ ေရာဂါကူးစက္ေၾကာင္း အတည္ျပဳထားသည္။ ဘရာဇီးတြင္ ယခုႏွစ္အတြင္း အိုလံပစ္ပြဲေတာ္ က်င္းပမည္ျဖစ္ရာ ႏုိင္ငံတကာမွ အားကစားပရိသတ္မ်ား ဆိုက္ ေရာက္လာရာမွ ေရာဂါကူးစက္ မႈအရွိန္အဟုန္ ပိုမိုျမန္ဆန္လာ မည္ကို စိုးရိမ္မႈမ်ားလည္း ရွိေန ပါသည္။

လတ္တေလာတြင္ ႏုိင္ငံအ မ်ားအျပားက ေရာဂါအဓိကျဖစ္ ပြားေနရာ လက္တင္အေမရိက ႏိုင္ငံမ်ားသို႔ ကိုယ္ဝန္သည္မ်ား ခရီးမသြားသင့္ေၾကာင္း အႀကံျပဳ ခ်က္မ်ား ထုတ္ျပန္ထားသည္။ အေမရိကန္မွ ပညာရွင္အဖြဲ႕တစ္ခု သည္ ဘရာဇီးသို႔သြားေရာက္ကာ ေရာဂါပိုးႏွင့္ပတ္သက္၍ အခ်က္ အလက္ စစ္တမ္းမ်ား ေကာက္ယူ ၿပီး ကာကြယ္ေဆးတီထြင္ႏုိင္ရန္ စတင္ႀကိဳးပမ္းလ်က္ရွိသည္။ ဇီ ကာ ကာကြယ္ေဆးသည္ ၂ ႏွစ္ မွ် အခ်ိန္ယူတီထြင္ရဖြယ္ရွိေသာ္ လည္း ယင္းမတိုင္မီကနဦးအဆင့္ ကြင္းဆင္းစမ္းသပ္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ ႏိုင္ရန္ ေမွ်ာ္လင့္ေနၾကသည္။ ဘ ရာဇီးတြင္ သမၼတ ဒယ္လ္မာ႐ူး ဆက္ဖ္၏ အထူးၫႊန္ၾကားခ်က္ အရ စစ္သားမ်ားကပါ ျခင္ႏွိမ္နင္း ေရး၊ ေရာဂါတိုက္ဖ်က္ေရး လုပ္ ငန္းမ်ားတြင္ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ လ်က္ရွိသည္။

ဇီကာ၏ ဆိုးက်ိဳးမ်ား

၂၀၁၄ က ဘရာဇီးတစ္ႏုိင္ငံ လံုးတြင္ ေမြးရာပါ ေခါင္းေသး သည့္ Microcephaly အေျခအေန ျဖင့္ ေမြးဖြားလာသည့္ ကေလး ငယ္ ၁၄၇ ဦး ရွိေသာ္လည္း၂၀၁၅ တြင္ ၁၆၇ ဦးထိရွိလာသည္။ ထုိ႔ အျပင္ စာရင္းတြက္ခ်က္ျခင္း မျပဳ ႏိုင္ေသးသည့္ ေနာက္ထပ္ကေလး ငယ္ ၂,၀၀၀ မွ်သည္လည္း အဆို ပါ ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္ျဖင့္ ေမြးဖြားလာ မည္ဟု ပညာရွင္မ်ားက ခန္႔မွန္း ထားသည္။

ဘရာဇီးတြင္ ဇီကာအဖ်ား ေရာဂါ ခံစားခဲ့ရေၾကာင္း အတည္ ျပဳႏုိင္ခဲ့သည့္ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားအေနျဖင့္ ဆႏၵရွိ လွ်င္ ကိုယ္ဝန္ဖ်က္ခ်ခြင့္ေပးရန္ ေတာင္းဆိုမႈမ်ားလည္း ထြက္ေပၚ လာသည္။ WHO အႀကီးအကဲ ေဒါက္တာခ်န္က ‘‘ဇီကာအဖ်ား ေရာဂါရဲ႕ အဓိကျပႆနာက ေရာဂါကူးစက္သူ ၈၀ ရာခုိင္ႏႈန္း ေလာက္က သူတို႔ကိုယ္သူတို႔ ဖ်ား မွန္းေတာင္ မသိလိုက္ၾကတာပါ ပဲ။ အေပ်ာ့စား တုပ္ေကြးေဝဒနာ လကၡဏာေလးေတြေလာက္ပဲ ေပၚလာတာေၾကာင့္ ေမ့ေမ့ ေပ်ာက္ေပ်ာက္နဲ႔ ၿပီးသြားတတ္ ၾကတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေနာက္ဆက္တြဲ အေနနဲ႔ မိခင္ေတြနဲ႔ သူတို႔ရဲ႕ ရင္ ေသြးေတြအေပၚ အႀကီးအက်ယ္ ဆိုးက်ိဳးသက္ေရာက္မႈေတြ က်န္ ေနခဲ့ႏုိင္တယ္’’ ဟု ေျပာၾကားခဲ့ သည္။

သူကဆက္လက္၍ ‘‘ဒီဗိုင္း ရပ္စ္ရဲ႕အက်ိဳးဆက္ကသေႏၶသား ကို ထိခုိက္ေစၿပီး ေမြးရာပါ ဦး ေခါင္းေသးငယ္တဲ့ ကေလးေတြ ေမြးဖြားႏုိင္ေျခကို သာမန္ထက္ ျမႇင့္တင္ေပးလိုက္တယ္လုိ႔ အ ေလးအနက္ ယံုၾကည္ရပါတယ္။ သာမန္ထက္ ဦးေခါင္းေသးတဲ့ ကေလးေတြဟာ ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈပိုင္း က႑အရပ္ရပ္မွာ အားနည္းမႈ ေတြ ျဖစ္လာႏုိင္တယ္။ ေနာက္ၿပီး Guilian-Barre ဆိုတဲ့ အာ႐ံုေၾကာထိခိုက္တဲ့ ရွားပါးေရာဂါတစ္ရပ္ ျဖစ္ႏုိင္ေျခလည္း ပိုမ်ားလာတယ္လုိ႔ ယူဆရတယ္။ အဲဒီအခါမွာေတာ့ အသက္အႏၲရာယ္ စိုးရိမ္ရတဲ့ထိ မသန္စြမ္းမႈေတြျဖစ္လာႏုိင္တယ္’’ဟုလည္း ရွင္းျပခဲ့ သည္။

WHO မွ ပညာရွင္တစ္ဦးျဖစ္ သည့္ ေဒါက္တာဘ႐ုစ္ေအဝက္ဒ္ ကမူ ဇီကာဗိုင္းရပ္စ္ႏွင့္ Micro- cephaly တိုက္႐ိုက္ဆက္စပ္သည္ ဟု မယူဆသင့္ဘဲ က်ိဳးေၾကာင္း ဆက္ႏႊယ္မႈရွိေနသည္ဟုသာ နား လည္ထားသင့္ေၾကာင္း ဆိုသည္။ WHO ၏ ေရာဂါကာကြယ္ေရးႏွင့္ ထိန္းခ်ဳပ္ေရးဌာနမွ ေဒါက္တာ အန္း႐ူခ်တ္ကမူ ထိုအေျခအေန ႏွစ္ရပ္ၾကား အားေကာင္းသည့္ ကြင္းဆက္တစ္ခု ရွိေနေၾကာင္း အခိုင္အမာ ေျပာၾကားခဲ့သည္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ ဇီကာဗိုင္းရပ္စ္ ေၾကာင့္ ဦးေခါင္းေသးသည့္ က ေလးမ်ား ေမြးဖြားလာသည္ဆို ေသာ အယူအဆအေပၚ ပညာ ရွင္မ်ားၾကားတြင္ပင္ သေဘာထားကြဲလြဲေနသည့္ သေဘာလည္း ျဖစ္သည္။

ဘရာဇီးႏုိင္ငံ ေဆး႐ံုတစ္႐ံုတြင္ ဇီကာဗုိင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ ဦးေခါင္းေသးေရာဂါ ခံစားေနရ ေသာ ကေလးငယ္တစ္ဦးအား ေဆးကုေပးေနစဥ္ (Christophe SIMON/AFP)

ေရာဂါကာကြယ္ျခင္း

ဇီကာဗိုင္းရပ္စ္ကို ကာကြယ္ ရန္ ေဆးဝါးမတီထြင္ႏုိင္ေသး ျခင္းေၾကာင့္ ျခင္ကိုက္ျခင္းမခံရ ေအာင္ အတတ္ႏုိင္ဆံုး ေ႐ွာင္ရွား ျခင္းသည္ လက္ရွိတြင္ အထိ ေရာက္ဆံုး ကာကြယ္နည္းအျဖစ္ ယူဆႏုိင္သည္။ ထို႔အျပင္ အီေကြ တာမ်ဥ္းအနီးတစ္ဝိုက္ရွိ အပူပိုင္း ဇုန္ႏုိင္ငံမ်ားတြင္ ဇီကာအဖ်ား ကူးစက္မႈ ရွိေနၿပီဆိုပါက ထို ႏုိင္ငံမ်ားသို႔ ခရီးသြားလာျခင္းကို ေရွာင္ရွားသင့္သည္။ သာမန္အား ျဖင့္ ဇီကာဗိုင္းရပ္စ္သည္ လူအ မ်ားသို႔ ကူးစက္ရန္ခက္ခဲသည့္ သေဘာသဘာဝရွိေၾကာင္းလည္း WHO ၏ အဆိုအရသိရသည္။

ကြၽမ္းက်င္သူမ်ားက ဇီကာ ဗိုင္းရပ္စ္ တိုက္ဖ်က္ေရးအတြက္ အေထာက္အကူ ျဖစ္ေစေရးအ တြက္ ပတ္ဝန္းက်င္လူအမ်ားကို ေရာဂါႏွင့္ပတ္သက္၍ သတင္း အခ်က္အလက္မ်ား မွ်ေဝျဖန္႔ျဖဴး ရန္၊ ျခင္ႏွိမ္နင္းေရး အစီအစဥ္ မ်ား ခ်က္ခ်င္းအေကာင္အထည္ ေဖာ္ေဆာင္ရြက္ရန္၊ ကိုယ္ဝန္ ေဆာင္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ပတ္ဝန္း က်င္ သန္႔ရွင္းေရးကို ပိုမိုဂ႐ုစိုက္ ရန္၊ ေလေအးေပးစက္ အခန္းမ်ား တြင္ လံုၿခံဳေသာအဝတ္အစားမ်ား ဝတ္ဆင္အိပ္စက္ၾကရန္ တိုက္ တြန္းထားသည္။

—Ref: CNN/Guardian/New York Times